Ordet "broch" kjem av det skotske ordet "burgh" og tyder nett det - ein borg. Det er tårnliknande forsvarsverk som er datert frå ca. 100 f. Kr. til 300 e.Kr. I si tid skal det ha vore meir enn fem hundre slike borgar nord og vest i Skottland, og på Hebridane. Dei er ganske unike for Skottland, det finst ikkje liknande anlegg nokon annan stad. Dei er bygd på nøyaktig same måte, slik at ein kan snakka om ein standardisering. Det har sett somme historikarar på tanken om at det fanst eigne lag av broch-byggjarar der kunnskapar gjekk i arv og som reiste frå stad til stad i meir enn tre hundre år. På øya Lewis fekk me sjå eit døme på ein slik broch ved Dun Carloway. I dag er dei fleste av desse anlegga knapt å sjå meir, men det finst framleis nokre godt bevarte anlegg som det nemnde, samt på Shetland.
Det har opp gjennom åra vore mange teoriar knytta til desse meir enn 2000 år gamle anlegga. Den gjeldande tankegangen er at broch vart bygd av dei lokale busettarane, kanskje med hjelp av omreisande handverkarar som bidro til å gi byggverka den tilsvarande formgjevinga som andre stader.
Men kvifor vart alle desse enorme anlegga bygde? Var det forsvarsanlegg, der lokalbefolkninga og buskapen deira kunne ha som vern? Eller var det festningar der lokale landeigarar kunne herska over den undertrykte befolkninga? Eller kan det tenkjast at dei rett og slett var si tids staselege byggverk, objekt for prestisje og svært synlege demonstrasjonar på makt for betydningsfulle familiar?
I dag studerer arkeologane gjerne kvart broch-anlegg for seg, og tvilar på at det var ein felles grunn for bygginga av alle anlegga. Den tette grupperinga og antalet i mange områder vert sett på som eit argument mot at dei var for forsvar eller prestisje. Det er t.d. store skilnader på plassering. Konstruksjoner av broch er nokre gongarm, som ved Old Scatness på Shetland, funne i nærleiken av dyrkbare landområder og ferskvatn, andre gongar er dei funne i audemark, som ved Levenwick og Culswick på Shetland, og Castle Cole i Sutherland. Broch er ofte bygd i nærleiken av sjøen, noen ganger er de bygd på øyar i innsjøar, som Clickimin på Shetland.
Men kvifor vart alle desse enorme anlegga bygde? Var det forsvarsanlegg, der lokalbefolkninga og buskapen deira kunne ha som vern? Eller var det festningar der lokale landeigarar kunne herska over den undertrykte befolkninga? Eller kan det tenkjast at dei rett og slett var si tids staselege byggverk, objekt for prestisje og svært synlege demonstrasjonar på makt for betydningsfulle familiar?
I dag studerer arkeologane gjerne kvart broch-anlegg for seg, og tvilar på at det var ein felles grunn for bygginga av alle anlegga. Den tette grupperinga og antalet i mange områder vert sett på som eit argument mot at dei var for forsvar eller prestisje. Det er t.d. store skilnader på plassering. Konstruksjoner av broch er nokre gongarm, som ved Old Scatness på Shetland, funne i nærleiken av dyrkbare landområder og ferskvatn, andre gongar er dei funne i audemark, som ved Levenwick og Culswick på Shetland, og Castle Cole i Sutherland. Broch er ofte bygd i nærleiken av sjøen, noen ganger er de bygd på øyar i innsjøar, som Clickimin på Shetland.
