Dagboknotat, Færøyane

Dagboknotat, 6. august 2012 #  Landet utan turistar. Ja, det er nok ei lita overdriving, men om du gjerne vil reisa til ein stad du får ha mest mogleg i fred for deg sjølv, skal du leggja turen til Færøyane. Turistsesongen på Færøyane er ganske kort, frå juni til ut august, og du vil fort oppdaga at det ikkje er så mange andre turistar å sjå. Du vil også ganske snart oppdaga ein annan ting - nemleg at somrane i øygruppa ikkje er av dei varmaste. For spøk seier ein gjerne at det er seks gradar om vinteren og sju gradar om sommaren.

Færøyane er heller ikkje ei slags light-utgåve av Island.  Øyane har i høgste grad sin eigen særeigne identitet.

Sumburgh Airport, Shetland

Dagboknotat, 16. juni 2013:  Eit stort og nervepirrande moment i dag har vore om flyet til Bergen vil letta. I så fall kan det i verste (eller beste) fall innebera at eg må venta på neste fly, som går onsdag neste veke. Skodda ligg nemleg tjukk som ertesuppe over Shetland i dag. Men her sit eg på Sumburgh Airport, like ved Sumburgh Head (biletet) ei veke etter at eg kom hit, og no seier dei at flyet går som planlagd. 

Å koma inn for landing på Shetland må vera eit helsike for folk med flyskrekk. Flyet byrjar brått å kasta seg frå den eine sida til den andre mens det tilsynelatande stuper rett ned i sjøen. Det er faktisk den einaste staden i verda utanom Gibraltar der rullebanen er ein del av ein bilveg. Men det går greitt - dei stengjer berre vegen for biltrafikk mens flyet landar. Det er trass alt ikkje så ofte fly landar eller tar av her. På mitt fly frå Bergen i juni (2013) var me 9 passasjerar. Og det går kun to gongar i veka.

Det er ein veldig lang køyretur hit frå Lerwick. Taxisjåføren var både pratsam og hyggeleg, han slo av på prisen (som er latterleg billeg samanlikna med Norge) og på toppen av det heile tok han meg i handa til farvel, ønskte god reise og velkomen tilbake.

Klaksvik, Færøyane

Det første som skjer når du kjem til Færøyane er at du merker det iskalde draget i lufta. Midt på sommaren er det som du kjenner hausten i anmarsj. Men det varer berre ein augneblink, så er du van til det, merkar det ikkje meir. 

Det andre er stilla. Og det enorme sceneriet som vert spent opp for deg. Vid himmel, grøne fjellsider, ei fiskeskøyte, hus som vert små og ubetydelege i det tause landskapet. Du kjenner det som du nærmar deg enden på noko. Og at det vil bli ein god slutt, etter ei lang reise.  

Scalloway, Shetland

Den norske nasjonaldagen på Shetland, som blir feira med nordmenn til stades kvart år, vil ikkje så fort bli gløymd av dei som er med. Og gjett om nordmennene vert sett pris på av befolkninga på Shetland! 

17. mai 2012 vart ei spesiell oppleving. Eit kaos av vestlendingar frå Norge, vaksne og unge shetlendingar i vikingkostymer, sekkepipe og hurra-rop, pølser og iskald vind - norske og shetlandske flagg. Og den norske statsministeren på besøk! For ein fest! 

Og - den tragiske sida av det - minnet om alle dei nordmenn og britar som mista livet under Nordsjøfarten i krigsåra. Minnestøtten over dei falne i Scalloway har ein stein frå alle kommunar som er involvert, og vart reist i 2003. 

Klaksvik, Færøyane

Ein gong i tida, for svært lenge sidan, busette munkar frå Irland seg på desse fjerne øyane - og nokre språkforskarar har meint at Færøyane ikkje tyder det same som fåreøyane, men "dei fjerne øyane" - "the far islands" (frå gælisk). Det må ha vore ei underleg og stille verd som møtte desse einsamme munkane. Fjordar med tunge, tause fjell, vende inn i seg sjølve… Det er som denne fjorden og desse fjella nord ved Klaksvik har ei soge å fortelja… soga om ei æve utan byrjing eller slutt.

Mainland, Shetland

Pass opp! På Shetland kan det henda at ein oter eller fleire kryssar vegen. Du veit aldri...

Scalloway, Shetland

8. mai er dagen me aldri må gløyma å heisa flagget og å markera som ein av våre aller viktigaste merkedagar. Historikarar diskuterer kven som eigentleg "vann" krigen, men ein ting er sikkert - hadde det ikkje vore for Storbritannia og det britiske samveldet verda over er det ikkje godt å seia korleis Europa hadde sett ut i dag. Tankane mine går til dei mange sjøfolk som heldt vegen over Nordsjøen open under heile krigen.

Shetlandsfarten var eit viktig og avgjerande transportledd over Nordsjøen under andre verdskrigen. Britane bygde det opp som ei regulær norsk marineavdeling. Båtane frakta våpen og ammunisjon, agentar, jødar og andre flyktningar over til Shetland, Skottland og England – eller frå Storbritannia til Norge. Dei fleste som tok del i denne fårefulle trafikken var unge menn, dei fleste i alderen 17 - 30 år. Det vart hundrevis av oppdrag før krigen var omme.

På biletet ser me f.v. krigshistorikar Svein Ove Agdestein og krigsveteran Arvid Olsen med Scalloway på Shetland i bakgrunnen, som var hovudbasen for Shetlandsbussane under mesteparten av krigen.

Reykjavik, Island

Dagboknotat, august 2012 -  Eit mest sjokkarta møte med dei islandske sagaene - i original! Fotografering forbode, men ingen tenkte på at eg hadde ein Android i lomma! Tanken på denne fantastiske einestånde litteraturen, skriven ned på 1300- og 1400-talet, for ein stor del i kyrkjeleg regi, i eit folkeleg språk, det språket som vart talt på Island, i ein prosa som knapt høyrde heime i samtida, men som høyrer heime i verdslitteraturen - og å verkeleg sjå desse manuskripta, ark laga av strekt kalveskinn, skrive med pennar av gåsefjær, med blekk av plantefargar, så fullkomne, så meisterlege... Og dernest - den islandske handskrifttradisjonen, som stilt ut på universitetsbiblioteket i Reykjavik... Det er som ein bøygjer seg i støvet og vert katolsk av mindre.

Lerwick, Shetland

Ingen stader er besøkt før eg har vore innom kyrkjegarden. Kvar gravlund har sin eigen spesielle karakter. Og det er skilnad frå land til land. Frå dei velfriserte norske gravplassane, nøye opplinjert, med sine egalitære gravsteinar der janteloven og sosialdemokratiet følgjer folket heilt inn i døden (og sannsynlegvis forbi), til dei einsamme gravstøttene ved ein forblåst havkant på Færøyane, eller dei tettpakka, lett kaotiske og alt anna enn egalitære gravlundene ein finn i Storbritannia. 

Men sjeldan har eg funne døden så nærverande som i den offentlege gravlunden utanfor Lerwick på Shetland. Gravplassen skrånar bratt ned mot sjøen, stappande full av prangande monument og somme verkeleg monumentale obeliskar, side om side med dei gravene det finst flest av, vanlege arbeidsfolks graver, sjøfolks graver.